Wams, co to? Definicja i znaczenie

Wams to historyczny strój męski, który cieszył się popularnością od połowy XVI do połowy XVII wieku. Definiuje się go jako krótki, obcisły kaftan, który stanowił ważny element ówczesnej mody męskiej. Jego krój charakteryzował się usztywnionym gorsetem, często nieznacznie podwatowanym, co nadawało sylwetce męskiej specyficzny, podkreślony kształt. Charakterystycznym elementem wamsa było jego przedłużenie z przodu, formujące szpic, a także usztywnione ramiona, które dodawały mu formalnego i nieco monumentalnego wyglądu. Wams był więc nie tylko ubraniem, ale także wyrazem ówczesnych kanonów estetyki męskiej, podkreślającym siłę i status noszącej go osoby.

Wams – pochodzenie nazwy i etymologia

Nazwa „wams” ma swoje korzenie w starofrancuskim słowie ’wambais’. Termin ten pierwotnie określał kaftan noszony pod zbroję, co sugeruje jego praktyczne zastosowanie w kontekście wojskowym w dawnych czasach. Ewolucja języka i mody sprawiły, że z czasem termin ten zaczął odnosić się do konkretnego typu odzieży wierzchniej, która choć nadal mogła mieć swoje korzenie w praktyczności, stała się również ważnym elementem stroju cywilnego i dworskiego. Zrozumienie etymologii nazwy pozwala nam lepiej pozycjonować wams w szerszym kontekście historycznym i kulturowym, łącząc go z jego pierwotnym przeznaczeniem.

Znaczenia i definicje „wams” w słownikach

Współczesne słowniki języka polskiego definiują wams jako historyczny męski krótki kaftan. W kontekście języka angielskiego termin ten jest obecnie uważany za archaiczny lub przestarzały, co podkreśla jego historyczny charakter. Warto zaznaczyć, że wams bywał również określany jako dublet, szczególnie w kontekście stroju muszkietera, co pokazuje pewne nakładanie się terminologii w zależności od epoki i konkretnego zastosowania stroju. Słowniki często podają również informacje o jego konstrukcji i materiałach, z których był wykonany, podkreślając jego rolę jako elementu garderoby cywilnej i wojskowej.

Historia i ewolucja wamsa

Wams w XVI i XVII wieku: krótki kaftan męski

W okresie od połowy XVI do połowy XVII wieku wams stanowił kluczowy element męskiej garderoby. Był to krótki, obcisły kaftan, który ewoluował, dostosowując się do zmieniających się trendów w modzie. Jego konstrukcja, charakteryzująca się usztywnieniem i lekkim podwatowaniem, podkreślała męską sylwetkę, a wydłużony w szpic przód nadawał mu charakterystyczny, elegancki wygląd. Usztywnione ramiona dodawały mu formalności, czyniąc go odpowiednim strojem zarówno na dworze, jak i w sytuacjach wojskowych. Wams był symbolem elegancji i statusu społecznego w tamtych czasach.

Najpopularniejsze materiały i zdobienia

Wamsy były wykonane z różnorodnych, często luksusowych materiałów, które podkreślały ich prestiżowy charakter. Do najczęściej używanych tkanin należały sukno, atłas oraz aksamit. W przypadku lżejszych wersji, na przykład na okres letni, mógł być wykorzystywany również len. Zdobienia odgrywały kluczową rolę w nadawaniu wamsom indywidualnego charakteru. Popularne techniki obejmowały nacinanie tkaniny, które odsłaniało kontrastujące podszewki, bogate hafty, często wykonane złotymi lub srebrnymi nićmi, oraz ozdobne pasmanterie, takie jak koraliki czy koronki. Te detale sprawiały, że każdy wams mógł być unikatowym dziełem sztuki krawieckiej.

Warianty wamsów: od dubletu po strój landsknechta

W ciągu wieków istnienia wams przyjmował różne formy, dostosowując się do potrzeb i preferencji użytkowników. Jedną z popularnych odmian był dublet, często kojarzony ze strojem muszkietera, który mógł być nieco bardziej zdobny i dopasowany. Na przełomie XVI i XVII wieku szczególną popularność zyskała kazjaka, która wyróżniała się podwójnymi rękawami oraz drobnym perforowaniem tkaniny, tworząc efektowne wzory. Z kolei skrócone wamsy noszone przez landsknechtów sięgały zaledwie do pasa i charakteryzowały się licznymi rozcięciami, które nie tylko ułatwiały ruchy, ale także stanowiły wyrazicielkę ich barwnego i nieco ekstrawaganckiego stylu. Te różnorodne warianty pokazują, jak wszechstronnym ubiorem był wams.

Wams w Polsce i Europie

Popularność wamsów w Hiszpanii i Niemczech

Wams zyskał największą popularność w Hiszpanii i Niemczech, gdzie stał się nieodłącznym elementem męskiego stroju dworskiego i wojskowego w okresie od XVI do XVII wieku. W tych krajach wamsy były szyte z najlepszych materiałów, często bogato zdobione, odzwierciedlając ówczesne trendy w modzie i status społeczny noszącego. Zróżnicowanie stylistyczne wamsów w Hiszpanii i Niemczech świadczyło o lokalnych interpretacjach tej mody, z uwzględnieniem specyficznych preferencji kulturowych i historycznych.

Noszenie wamsów na polskim dworze królewskim

W Polsce wamsy nie cieszyły się tak powszechną popularnością jak w zachodniej Europie. Ich obecność była zauważalna głównie w polskim dworze królewskim. Przykładem może być Zygmunt III Waza, który nosił wamsy, co świadczy o tym, że strój ten był obecny w kręgach władzy i arystokracji, choć nie przeniknął szerzej do codziennej mody szlachty czy mieszczaństwa. Był to raczej element reprezentacyjny, zarezerwowany dla najbardziej prestiżowych okazji i osób. Istnieją również przykłady przedstawiające dzieci ubrane w wamsy, co sugeruje, że mógł być on częścią ubioru dziecięcego w rodzinach królewskich i magnackich.

Przykładowe zdania i zastosowanie wamsów

Przykładowe zdania z użyciem słowa „wams”

Z historycznych źródeł wiemy, że malarz przedstawił królewicza w wamsie z czarnego aksamitu i bufiastych pludrach, co doskonale ilustruje, jak wams był integralną częścią stroju osób o wysokim statusie społecznym. W kontekście wojskowym można było spotkać wams szermierczy, zaprojektowany tak, by zapewnić swobodę ruchów podczas treningów i walki. W dawnych kronikach opisujących bale dworskie często pojawiały się wzmianki o eleganckich mężczyznach prezentujących się w bogato zdobionych wamsach. W XVIII wieku, gdy moda zaczęła się zmieniać, wams stopniowo wychodził z użycia, ustępując miejsca innym fasonom odzieży męskiej.