O metodzie Montessori

Pedagogika Marii Montessori to zwarty system pedagogiczny, obejmujący wszystkie sfery rozwoju człowieka przez cały okres wzrostu – od narodzin do wieku dojrzewania. Jej celem jest przygotowanie dziecka do samodzielnego i świadomego życia w dorosłym świecie.                              Pedagogika Marii Montessori zakłada, że dziecko jest aktywną osobą, która przechodzi                w ciągu swojego rozwoju przez szczególne okresy zainteresowań ( „fazy wrażliwe” )                   w czasie których z łatwością i przyjemnością uczy się i zdobywa nowe umiejętności                           i sprawności. Uchwycenie momentu szczególnej wrażliwości dziecka na daną aktywność powoduje brak trudności w przyswojeniu danej sprawności.   Do osiągnięcia optimum swoich możliwości( „normalizacji” – stan spokoju i wewnętrznej harmonii) potrzebuje przygotowanego otoczenia - miejsca w którym w sposób bezpieczny i swobodny mogłoby odkrywać rzeczywistość na miarę swojego wieku, zdobywać doświadczenia społeczne, umacniać się w poczuciu swojej wartości. Takie właśnie warunki stwarza Montessoriańskie Przedszkole oparte na idei „ Pomóż zrobić mi to samemu”.  W tak przygotowanym otoczeniu dziecko wierzy w swe możliwości rozwoju, ma poczucie własnej wartości, staje się odpowiedzialne za siebie i innych, coraz bardziej uniezależnia się od zewnętrznych wpływów. Wychodząc z obserwacji, Maria Montessori odkryła, że każde dziecko potrafi przeżyć długie chwile skupienia, w pełni zaabsorbowane wybraną przez siebie  czynnością     ( „polaryzacja uwagi” ). Dziecko w tym czasie jest najbardziej podatne na przekazywaną wiedzę, a jego umysł „ chłonie jak gąbka” ( „absorbująca psychika”) Takie doświadczenie porządkuje jego przeżycia i doznania, wyzwala posłuszeństwo  i przyjazne relacje z otoczeniem.
ZASADY SYSTEMU MARII MONTESSORII:
a.    zasada swobodnego wyboru:
materiału - wszystkie pomoce są zawsze dostępne, ułożone tematycznie na półkach, w zasięgu ręki dziecka. Dziecko samodzielnie podejmuje decyzję, z którym materiałem będzie pracować. Wybór jest początkowo spontaniczny, później świadomy..
miejsca pracy – dziecko pracuje tam, gdzie samo zdecyduje i gdzie pozwalają na to granice naszego rozsądku i możliwości organizacyjnych ( przy stole lub na dywaniku)
czasu pracy – dziecko może zajmować się wybranym zajęciem tak długo, jak zechce ( w granicach określonych ramowym planem dnia ). Samo ustala tempo i czas uczenia się.
b.    zasada porządku - każdy przedmiot ma swoje miejsce i przeznaczenie. Pomaga to stworzyć należyty porządek
c.    zasada ograniczenia - dzieci mogą robić to, co je interesuje, ale nie jest to samowola. Istnieje wiele ograniczeń, dla przykładu: każdy rodzaj materiału jest tylko w jednym egzemplarzu i trzeba go stosować zgodnie z jego przeznaczeniem, nie można innym przeszkadzać, niszczyć pomocy.
d.    zasada izolowania trudności -dziecko pracuje z określonym materiałem w celu poznania lub uporządkowania określonych pojęć.
e.    zasada stopniowania trudności - każde „ogniwo” zawiera w sobie cechy materiału poprzednio wprowadzonego plus jedna cecha więcej.
f.    zasada transferu -  wiedza, kompetencje i umiejętności opanowane podczas pracy, dziecko przenosi na otoczenie.
g.    zasada własnego działania i powtarzania - typowy dla nabywania nowych umiejętności jest fenomen powtarzania. Jeżeli dziecko ma potrzebę wielokrotnego powtarzania czynności - akceptujemy to.
h.    zasada samokontroli - materiał montessoriański jest tak skonstruowany, że pozwala dzieciom samodzielnie stwierdzić, czy daną pracę wykonały dobrze czy źle. Każdy materiał zawiera w sobie element kontrolny.
Dziecko potrzebuje odpowiednio przygotowanego otoczenia tak, aby mogło w nim odkrywać rzeczy, na miarę swojego wieku. Otoczenie dziecka ma towarzyszyć rozwojowi jego uzdolnień i zainteresowań, stymulować jego działania i wprowadzać je w kulturę i cywilizację. I odwrotnie: ma pomóc dziecku - dając do tego środki - w rozszyfrowywaniu rzeczywistości. Ważnym elementem przygotowanego otoczenia – poza grupą dzieci i odpowiednim nauczycielem – jest tzw. Materiał Montessori. Jego zadaniem jest wspomaganie rozwoju dziecka, dlatego nazywany on jest materiałem rozwojowym. Jest tak przygotowany                          i rozmieszczony w sali , aby tworzyć uporządkowaną całość programową. Służy nie tylko rozwojowi intelektualnemu, ale kształtowaniu całej osobowości. Jest bardzo rozbudowany                i stanowi bazę wyjściową dla nauczyciela Montessoriańskiego do tworzenia nowych pomocy.
Można go podzielić na następujące kategorie:
materiał do praktycznych ćwiczeń dnia codziennego – związany z troską o siebie                       i otoczenie. Pozwala na zdobycie niezależności i wdrażaniem do samokontroli. Uczy koncentracji i pomaga kształtować nawyki związane z przygotowaniem miejsca pracy                         i utrzymywaniem porządku. Są to takie aktywności jak: przelewanie, zapinanie, prasowanie, polerowanie, układanie bukietów, nakrywanie do stołu, wyciskanie soku, pranie, szorowanie, zamiatanie.
      

materiał sensoryczny - służący wszechstronnemu kształceniu zmysłów. Dzieci poprzez ćwiczenia z nim doświadczają różnorodności rozmiarów ( wielkość, długość, grubość ), kształtów, kolorów, faktur, wag, zapachów, smaków, ciśnienia i ich powiązań. Poznają wiele pojęć związanych z doznaniami płynącymi przez zmysły, uczą się je nazywać i różnicować. Wyrabiają w sobie świadomość istnienia ładu i harmonii w otoczeniu.
      

materiał językowy – służący poznawaniu mowy i słowa pisanego. Wzbogaca słownictwo dziecka, uczy właściwego używania języka mówionego. Pozwala na naukę czytania i pisania, gramatyki a także pracy z tekstem. Rozbudza zainteresowanie słowem, a także pozwala na właściwe kształtowanie pracy dłoni przy pisaniu.
     
materiał do matematyki – jego konstrukcja poprzez izolację poszczególnych pojęć i działań pozwala na właściwe i zgodne z indywidualnym tempem rozwoju dziecka przechodzenie od konkretu do abstrakcji. Daje możliwość poznania arytmetyki i geometrii, istoty działań                        i zależności w systemie dziesiętnym.
        
materiał tzw. wychowania kosmicznego ( biologii, geografii, astronomii, historii, chemii, fizyki i innych dziedzin wiedzy ) – pomaga dziecku zrozumieć i poznać świat, którego jest częścią. Wychodzi od ogółu do szczegółu, dając najpierw ogląd całości ( np. pojęcie ląd – woda) i stopniowo przechodząc do informacji szczegółowych ( np. półwyspy czy jeziora na mapie Polski ). Daje szeroko rozumianą wiedzę o świecie i zjawiskach w nim zachodzących, budując poczucie bycia jego ważną częścią i ponoszenia za niego odpowiedzialności.
       
"Czym się różni przedszkole Montessori od normalnego?- dlaczego rodzic powinien wybrać taką edukację dla swojego dziecka”

„ Aby przedszkole spełniło swoje zdanie, musi być przedłużeniem środowiska rodzinnego.  W nowym otoczeniu należy stworzyć dziecku tę sama atmosferę i stosować te same metody wychowawcze co w domu. Aby osiągnąć przedszkole musi nawiązać ścisłą współpracę                   z domem rodzinnym dziecka”
( Maria Montessori)

Przedszkole Montessori to miejsce stwarzające dziecku optymalne warunki rozwoju, przyjazne otoczenie i oryginalny dostosowany do potrzeb i wieku materiał dydaktyczny. Kluczowym elementem jest właściwa organizacja pracy, w tym tzw. przygotowane otoczenie,   które obejmuje właściwy dobór grup, urządzenie i wyposażenie sal,  a także nauczycieli.  Dzieci uczą się w miarę możliwości w grupach mieszanych rocznikowo, dzięki czemu wyrabiają sobie poczucie odpowiedzialności wobec siebie nawzajem, mogą poszukiwać inspiracji i pomocy u starszych kolegów, powtarzać i utrwalać wiedzę i umiejętności poprzez kontakt z młodszymi. Taka organizacja pozwala skoncentrować się na indywidualnych postępach dziecka a nie na normie wiekowej. W większości jednak, ze względu na konieczność realizowania programu wychowania przedszkolnego grupy są ujednolicone.  Sale  wyposażone są w starannie przygotowane i pogrupowane tzw. materiały rozwojowe, czyli dostępne dziecku pomoce, służące uczeniu się i eksperymentowaniu – w zakresie nabywania umiejętności praktycznych, doświadczeń sensorycznych, poznawania języka polskiego, matematyki, biologii, geografii, fizyki, chemii, historii, astronomii, geologii (oferujemy bogaty program tzw. wychowania kosmicznego), języków obcych, działań artystycznych oraz aktywności ruchowej. Duży nacisk kładziemy na właściwie dobrany                   i przygotowany zespół nauczycieli – to oni są przewodnikami dzieci w poznawaniu życia, jako osoby kompetentne, odpowiedzialne, obiektywne, wrażliwe, wciąż rozwijające własne możliwości i poszerzające horyzonty myślowe.
Praca Przedszkola Montessori opiera  się na założeniu wielkiej potrzeby każdego dziecka, by uczyć się poprzez aktywne działanie. Uczenie się i wychowanie stanowią tu nierozerwalną i jednolitą całość. Wierzymy, że dzieci które kochają się uczyć (bo to leży w ich naturze, dopóki dorośli nie przekonają ich, że jest inaczej) będą tu wzrastać zarówno w poszanowaniu ich indywidualnego tempa rozwoju jak i ze szczególnym uwzględnieniem ich zdolności i predyspozycji. Podstaw działania jest szacunek dla każdego dziecka oraz równowaga miedzy zaufaniem w jego siły rozwojowe, a wiedzą nauczyciela, który jest przewodnikiem w poznawaniu świata.
Przedszkole Montessori szanuje  indywidualność każdego dziecka kładąc nacisk na rozpoznawanie  i realizowanie jego potrzeb rozwojowych, a nie jednolity plan nauczania. Dzieci rozwijają się według własnego planu rozwojowego, ucząc się we własnym tempie Cały proces nauczania skoncentrowany jest na dziecku , wzbudzaniu jego motywacji i szacunku do wolności i niezależności, ale z zachowaniem pewnych stałych reguł. Dzieci uczą się na drodze praktycznego działania, a nauczyciel im towarzyszy – przechodząc elastycznie z postawy aktywnej  do pasywnej.

       
Nauczyciel:
•    Służy dziecku, kierując je ku tym przedmiotom z otoczenia, które odpowiadają jego potrzebom i etapom rozwojowym – nie uczy, lecz podąża za dzieckiem
•    Dba o ład i porządek w przygotowanym otoczeniu,
•    Jest aktywny, kiedy wprowadza dziecko w związki z otoczeniem. Jest pasywny, kiedy relacja ta się już nawiązała,
•    Obserwuje dzieci i indywidualizuje podejście dzięki obserwacji
•    Słucha i odpowiada, kiedy go dziecko o to poprosi,
•    Okazuje szacunek dziecku wykonującemu pracę i nie przerywa mu,
•    Okazuje szacunek dziecku, które popełnia błędy, i nie poprawia go,
•    Próbuje dziecku, które popełnia błędy podsuwać to, co już raz odrzuciło,
•    Jest troskliwy, rozważny milczeniem, łagodnym słowem,
•    Jest autorytetem fachowym i osobistym,
•    Wspomaga rozwój poczucia własnej wartości w oparciu o samoocenę,
•    Inspiruje do wyrażania własnych myśli i przeżyć,
•    Rozwija w dzieciach umiejętności radzenia sobie  w sytuacjach trudnych,
•    Pomaga w konstruktywnym rozwiązywaniu konfliktów,
•    Przestrzega granic swobody i uczy odpowiedzialności ( Korzystania z prawa do wolności respektując wolność innych ). Wolność i dyscyplina muszą uzupełniać się wzajemnie.
•    Rozbudza ciekawość poznawczą oraz motywację do dalszej edukacji.
 W porównaniu z tradycyjnym nauczaniem:
1. Nauczyciel szanuje indywidualność każdego dziecka, kładąc nacisk na rozpoznawanie i realizowanie jego potrzeb rozwojowych - nie na   jednolity dla grup wiekowych plan nauczania

2. Nauczanie skoncentrowane jest na dziecku i wzbudzaniu jego motywacji .
3. W grupach mieszanych wiekowo dzieci uczą się obserwując pracę innych – pośrednio lub bezpośrednio – nie dzielimy dzieci wiekowo dla wygody nauczyciela  i programu.
4. Dzieci uczą się we własnym tempie, same decydują, kiedy zakończyć pracę i jak daleko zgłębić dany temat  - nie jest priorytetem ich udział w określonych przez dorosłego zajęciach w zaplanowanym czasie.
5. Dzieci uczą się na drodze praktycznego działania, a nauczyciel im towarzyszy.
6. Dzieci  traktuję salę jak źródło materiałów do swojej pracy; mogą pracować przy stoliku , na dywaniku, samodzielnie lub w zespołach.
7. Wiedza zdobywana jest poprzez pracę na konkretnych pomocach, zaprojektowanych tak, aby pobudzać myślenie pojęciowe i prowadzić do powiązania abstrakcji z rzeczywistością – a nie na zasadzie zapamiętywania pojęć, często nie związanych z doświadczeniem dziecka.
8. Stawiamy na wzajemną pomoc, bez egoistycznej rywalizacji.
9. Sprawdziany i testy wbudowane są w metodę i stanowią trzeci etap trójstopniowej lekcji w obrębie każdego przedmiotu.
Wychowanie w rozumieniu Montessori to pomoc dziecku w uniezależnianiu się od dorosłego i osiąganiu dojrzałości i pełnej niezależności. Wychowywanie to dawanie możliwości wyborów i popełniania błędów, ponieważ tylko w ten sposób rozwijają się zainteresowania dziecka. Nauczyciel jest tu kreatorem życia, a najpełniej wyrażają to słowa:  „Największą oznaką sukcesu dla nauczyciela … jest bycie zdolnym, by powiedzieć: Te dzieci pracują jak gdybym nie istniała”.