Dojrzałość szkolna jest to gotowość dziecka do podjęcia obowiązku szkolnego. Jest ona między innymi związana ściśle z prawidłowym rozwinięciem zdolności komunikacyjnej. Tyczy się to nie tylko umiejętności nadawania komunikatu, ale co chyba w tym okresie najważniejsze jego poprawnego odbioru.
Dziecko sześcioletnie powinno mieć już ustaloną prawidłową wymowę a w wieku siedmiu lat wypowiedzi powinny być już poprawne także pod względem gramatycznym. Słownik powinien liczyć około 4 – 5 tysięcy wyrazów służących do konstrukcji zdań prostych i złożonych oraz poszerzać się o około 700 słów rocznie.
Nieprawidłowa artykulacja bardzo często w tym okresie przekłada się na nieprawidłowości w nauce pisania, w myśl zasady „ jak się mówi tak się pisze ”. A niektóre wady wymowy są przeszkodą w kontaktach z rówieśnikami. Dzieci z nieprawidłową mową są często wyśmiewane lub przedrzeźniane.
Pierwszoklasista powinien umieć przedstawić się, opisać otaczające go środowisko, spontanicznie wypowiadać się na zadany temat. Przede wszystkim jednak musi umieć nawiązać werbalny ( słowny ) kontakt zarówno z kolegami jak i nauczycielem.
Jest to okres kiedy następuje szczególnie wzmożony rozwój uwagi, udoskonala się rozumienie związków przyczynowo – skutkowych, zmienia się sposób postrzegania otaczającego świata. Ogromne znaczenie ma także fakt, że wydłuża się czas, w którym dziecko jest w stanie skoncentrować się na rozwiązywanym problemie.
W czasie zajęć niezbędne jest zadawanie odpowiednich pytań oraz wyrażanie własnych opinii. Opowiadania powinny stanowić nierozerwalną logiczną całość, posiadać początek i koniec. W mowie nie powinny być już neologizmów, agramatyzmów ani też wyrażeń zastępczych: „ no ”, „ ten ”, „ tego ” „ yyy ”.
Także odbiór komunikatu stanowi istotne znaczenie w uczestniczeniu w lekcjach. Polecenia czy informacje muszą zostać prawidłowo odebrane, zrozumiane i wykorzystane, co przekłada się na ocenę za wykonane zadanie. Jeżeli dziecko nie wykonuje poleceń lub wykonuje je źle i nie do końca, należy zwrócić uwagę czy dziecko słyszy prawidłowo. Zdarza się, że w tym okresie diagnozowane są niedosłuchy niewielkiego stopnia, nierozpoznane we wcześniejszym okresie.
Ważne jest także aby dziecko w tym okresie miało prawidłowo rozwinięty tzw. słuch fonematyczny. Jest to nabywana z wiekiem umiejętność poprawnej analizy i syntezy słuchowej. Zdolność ta pozwala na wyodrębnienie z dłuższej wypowiedzi zdania lub poszczególnego słowa. Dzięki niej dziecko potrafi wykorzystać sylaby do budowy lub rozbioru wyrazów lub zróżnicować podobnie brzmiące słowa ( kura – góra ).
Zaburzenia słuchu fonematycznego poważnie utrudniają lub czasem uniemożliwiają naukę dziecku w każdym wieku. Powstają trudności w rozumieniu instrukcji, zapamiętywaniu i powtarzaniu dłuższych wypowiedzi, pisaniu, czy też w nauce języka obcego.
Jak widać jest wiele aspektów, które z punktu widzenia logopedy mogą wpływać na dojrzałość szkolną naszego dziecka. Wiadomo, że terapia logopedyczna jest procesem długotrwałym dlatego rozwój mowy należy kontrolować systematycznie. Im wcześniej nastąpi rozpoznanie problemu, tym więcej czasu pozostaje na terapię i przygotowanie przyszłego pierwszoklasisty do trudnej i bardzo różniącej się od przedszkolnej, nauki w szkole.