Mnemotechnika - Łańcuchowa Metoda Skojarzeń

Wstęp

Metoda łańcuchowa skojarzeń jest podstawową techniką pamięciową.

Stosuje się ją w celu:

wytrenowania umiejętności potrzebnych do sprawnego posługiwania się bardziej zaawansowanymi mnemotechnikami (koncentracja, kojarzenie, wizualizacja),
praktycznego wykorzystania przy zapamiętywaniu długich list przedmiotów wraz z ich cechami.

Polega ona na układaniu „historyjki” (opowiadania), w której używa się wyrazy potrzebne do „utrzymania w naszej głowie”. Kluczem do zapamiętywania tą techniką jest kojarzenie w pary kolejnych elementów do zapamiętania (1 z 2, 2 z 3, 3 z 4 itd.), w wyniku czego powstaje łańcuch skojarzeń.

Tworząc taki łańcuch skojarzeń musimy sprawnie posługiwać się umiejętnością łączenia, często zupełnie „nie pasujących” do siebie elementów. Nazywa się to „wymuszone kojarzenie”. Zdolność ta jest niezwykle ważna i determinuje powodzenie przy posługiwaniu się zarówno tą, jak i innymi technikami.

Zasady tworzenia łańcuchów skojarzeń

Łączenie wyrazów w pary

Sąsiednie wyrazy, które mamy zapamiętać, łączymy w pary, tworząc między nimi skojarzenia. Powstające w ten sposób „opowiadanie” łatwo zapamiętać, a potem odtworzyć, po kolei wplecione w nie słowa do zapamiętania. Już samo tworzenie ciekawych i śmiesznych skojarzeń, fantastycznych historyjek, jest przyjemne i zabawne.

Wielozmysłowość

Zmysły odgrywają niezwykle ważną rolę w zapamiętywaniu. Każdy z nas, jest bardziej uwrażliwiony na jedne z nich, a mniej na drugie. W procesie zapamiętywania warto jednak zaangażować wszystkie zmysły: wzrok, słuch, dotyk, zapach, smak czy zmysł ruchu (kinestetyczności). Gdy mózg wystawiony jest na działanie wielu bodźców, między komórkami nerwowymi powstają nowe połączenia. Wykorzystywanie różnych szlaków neuronalnych wzmacnia ślad pamięciowy poprzez rejestrowanie materiału wieloma kanałami. W ten sposób nie obciążamy jednego z nich, a pełniej wykorzystujemy potencjał naszego mózgu, pozwalając współdziałać wszystkim zmysłom. Gdy uczymy się korzystając z jednego łącza, nauka jest mniej efektywna. Kiedy posługujemy się nieodpowiednie dla nas łączem (np. wzrokowiec uczący się poprzez kanał słuchowy), zapamiętywani staję się bardzo trudne. Kodując informacje multisensorycznie, nie ryzykujemy popełnieniem takiego błędu i lepiej wykorzystujemy nasz umysł.

Wizualizacja

Wymyślając to opowiadanie, najlepiej od razu tworzyć w wyobraźni obrazy. Przypomina to film, widziany „oczyma wyobraźni”. Nie zawsze tak wyraźny, ale wystarczająco widoczny, żeby zdecydowanie ułatwić nam zapamiętanie. Dzieje się tak, ponieważ w ten sposób aktywizujemy pracę mózgu, zwłaszcza prawą półkulę, która ma niemalże nieograniczoną pojemność, a tak rzadko wykorzystywaną podczas nauki.

Dynamizm

Łatwiej zapamiętać osoby czy przedmioty, które wyobrazimy sobie w ruchu. Od czasów naszych przodków prehistorycznych przykuwał on uwagę, gdyż determinował przetrwanie (poruszające się potencjalne „jedzenie” lub ruch mogący stanowić dla nas niebezpieczeństwo).

Niech tworzone przez dzieci „historyjki” będą dynamiczne i pełne akcji, a łatwiej będzie im skoncentrować się na zadaniu.

Emocje

Ważne, aby wymyślane „historyjki” budziły emocje. Rodzą się one w układzie limbicznym, położonym w mózgu, blisko ośrodka odpowiadającego za zapamiętywanie. Z tego względu przeżywanie, to sposób zapamiętywania bardzo podnoszący efektywność kodowania i odtwarzania informacji.

To co wywołuje w nas emocje, jest dla nas interesujące, a to z kolei zwiększa naszą koncentrację na temacie. Najlepiej jest wywoływać jak najwięcej emocji pozytywnych.

Pozytywne i przyjemne skojarzenia lepiej zapamiętujemy i mózg nasz chętniej je przywołujemy. Złe wspomnienia staramy się „wyrzucić” z naszej pamięci.

Tworzenie łańcuchów skojarzeń (historyjek) powinno odbywać się w atmosferze zabawy i humoru. Lepiej zapamiętujemy rzeczy śmieszne, sprawiające nam przyjemność.

Kojarzenie

Łączenie wyrazów w pary, odbywa się dzięki kojarzeniu ich. Skojarzenia są niejako spoiwem dla całej stworzonej historii. Z tego względu, asocjacje są niezwykle ważne i determinują łatwość odtworzenia naszego opowiadania.

Banalne skojarzenia nie będą wystarczające. Należy użyć swojej wyobraźni, aby spełniały one kryteria, dzięki którym zapamiętywanie stanie się łatwiejsze. Zdobycie i wykorzystania umiejętności tworzenia „wymuszonych” asocjacji, przydaje się także w życiu codziennym. Osoby, które potrafią szybko i trafnie kojarzyć, uważane są za inteligentne i bystre.

Jakie powinny być skojarzenia

Skojarzenia powinny przykuwać naszą uwagę. Coś zwykłego, codziennego, przeciętnego rzadko pozostaje w naszej pamięci na dłużej. Najłatwiej zapamiętać to co oryginalne, przejaskrawione, absurdalne, dziwne, przesadne, kontrastowe, budzące w nas emocje.

Wykorzystując swoją wyobraźnię, dobrze jest budować takie asocjacje, które w życiu codziennym, w realnym świecie nie występują albo są niezwykle rzadkie.

Możemy:

wyolbrzymić (np. jakąś cechę danego przedmiotu, który mamy zapamiętać),
zwielokrotnić (np. mając do zapamiętania wisienkę, wyobrażamy sobie całe tony wiśni),
przekształcić (np. jeden przedmiot w drugi, który mamy zapamiętać na kolejnej pozycji),
powiększyć lub zmniejszyć (np. zobaczyć gigantycznych rozmiarów mysz lub malutką planetę),
zastąpić (np. przy zapamiętywaniu w ciągu takich wyrazów, jak helikopter i parasolka, możemy śmigła helikoptera zastąpić rozłożonym parasolem),
nadać cechy ludzkie zwierzętom czy przedmiotom martwym (np. wyobrazić sobie tańczącą świeczkę, mówiącego bałwana itp.).

Wskazane cechy skojarzeń:

Przykład

Mamy listę wyrazów do zapamiętania:

fotel
pędzel
butelka
rogal
kartka pocztowa
piekarnik
huśtawka
Pinokio
dzwonek
czapka

Układamy opowiadanie z wyżej podanych wyrazów. Pamiętamy o tworzeniu obrazów i włączeniu naszych zmysłów i emocji.

Pierwszy wyraz, aby dobrze zapamiętać, że to od niego rozpoczyna się łańcuch, możemy połączyć ze swoją osobą np. siedzę na wielkim, mięciutkim, białym fotelu. Malujemy go pędzlem (wybierz na jaki kolor i wyobraź sobie, że to robisz). Pędzel wpada nam do pięknie malowanej butelki. Nie tylko to widzimy, ale także słyszymy. Butelkę rozbijamy o twardy jak kamień rogal. Jest on przedstawiony na kartce pocztowej (dokładnie zobacz jak wygląda, może wystawać z tej kartki, od kogo ona jest itd.). Wsadzamy ją do piekarnika i widzimy jak się pali. Z piekarnika robimy bardzo wygodne siedzisko z huśtawki, na której siadamy i bujamy się, czując powiew wiatru. Wskakując na huśtawkę Pinokio spadł, aż słychać odgłos drewna, z którego jest zrobiony. Na czubku nosa Pinokio wisi dzwonek, który dźwięczy przy każdym ruchu Pinokia. Dzięki czarom, dzwonek zamienia się w czapkę.

Zapamiętując w tak absurdalny sposób włączamy do procesu nauki zarówno prawą jak i lewą półkulę mózgu. Każda informacja, trafiająca do obu półkul, jest łatwiejsza do zrozumienia, a tym samym do zapamiętania. Wykorzystując w pełni możliwości umysłu, wzmacniamy zapamiętywanie.

Stosując Łańcuchową Metodę Skojarzeń nie należy obawiać się niedorzeczności, śmieszności, czy dziwności skojarzeń. Jest to zupełnie inne podejście do procesu nauki, postrzeganej najczęściej jako coś, co powinno być poważne, a nie żartobliwe. Niestety „poważne” najczęściej oznacza dla uczniów nudne, trudne, zniechęcające, a często nawet budzące lęk. Dzięki wykorzystywaniu wyobraźni i poczucia humoru, posługiwanie się zarówno Łańcuchową Metodą Skojarzeń, jak i innymi mnemotechnikami może sprawić, że asocjacje i obrazy zaciekawią, co zwiększa koncentrację uwagi. Techniki pamięciowe są tym skuteczniejsze, im bardziej nasze skojarzenia są humorystyczne, niezwykłe, fantastyczne, barwne. Dzięki temu nauka stanie się nie tylko przyjemniejsza i łatwiejsza, ale i bardziej efektywna. Najlepiej uczymy się przez zabawę i aktywność.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zapamiętaj metodą łańcuchową kolejność elementów, poprzez kojarzenie rysunków przy tworzeniu barwnej historyjki.